Brutalistisch interieur
Van alle architectuurstromingen is brutalisme wellicht het meest verguisd. Lange tijd stond het voor alles wat men lelijk vond aan moderne architectuur. En toch lijkt er nu sprake van een opleving en herwaardering voor brutalistische architectuur. Zo is er onlangs een boek verschenen met de naam Bruut, waarin de auteurs een overzicht geven van brutalistische gebouwen in Nederland. Na jaren waarin overdadige decoratie de boventoon voerde, tekent brutalisme een hang naar luxe in soberheid. Het is daarom in feite een rauw soort minimalisme. Maar wat is brutalisme precies en wat is een brutalistisch interieur? Stilst ontwerper Reinier de Jong geeft antwoord. Hij heeft een jarenlange voorliefde voor bijvoorbeeld de architectuur van Tadao Ando, maar ook voor kunst die gerelateerd is aan deze stroming.
Rauwe materialen
Brutalisme is ontstaan in de jaren ’50 van de twintigste eeuw en vierde zijn hoogtijdagen in de jaren ’60. Kenmerken zijn het gebruik van rauwe, onafgewerkte materialen en dan met name beton. Ontwerpers bedienden zich van grote, vaak eenvoudige gebaren en creëerden volumineuze bouwwerken. De betere architecten wisten daarin het daglicht een subtiel spel te laten spelen met de zwaarte van de betonnen volumes. De kiem voor de stroming werd gelegd door modernistische architecten zoals Le Corbusier. Het door hem ontworpen kloostercomplex La Tourette is een goed voorbeeld. Ik heb daar circa vijftien jaar geleden een dag en een nacht doorgebracht en het gebouw tot in detail in me opgenomen.
Licht en donker
Andere architecten wiens werk men als brutalistisch aanmerkt zijn Louis Kahn in de Verenigde Staten, Kenzo Tange in Japan, Juliaan Lampens in België en Gottfried Böhm in Duitsland. Ik heb zelf enkele projecten van Juliaan Lampens bezocht waaronder een kapel in Oudenaarde. Ook heb ik ooit het cultureel centrum van Le Havre bezocht die door de Braziliaanse architect Oscar Niemeyer is ontworpen. Een ander bekend voorbeeld van brutalistische architectuur is het Barbican in London. Recentere projecten die verwant zijn aan brutalisme zijn wat mij betreft het werk van de Japanse architect Tadao Ando en de Therme Vals ontworpen door de Zwitserse architect Peter Zumthor. Zij zijn beiden een meester in het spelen met licht en donker, zwaarte en lichtheid. De Therme in Vals heb ik ook bezocht voordat het gerenoveerd werd. Vooral het interieur is zeer indrukwekkend, sacraal bijna. Het is zonder meer één van mijn favoriete gebouwen.
Sobere inrichting
De basis van een brutalistisch interieur is dus het gebruik van rauwe materialen maar nooit zonder een verfijnd gebruik van daglicht en verlichting. Voor de verdere inrichting is soberheid essentieel. Met subtiele verlichtingsarmaturen, fijnzinnige meubilering en weelderige beplanting maak je een uitgesproken stijlvol interieur. Het is een interieurstijl die je eigenlijk niet los kan zien van de architectuur van het gebouw. Een ideaal scenario is als architectuur en interieur integraal ontworpen worden.