Landelijk wonen op een boerenerf
Landelijk wonen op een boerenerf
We ontlenen een deel van onze identiteit aan onze leefomgeving. In de Nederlandse randstad is die identiteit heel pluriform, waarin stedelijke en voorstedelijke gebieden duidelijk de overhand hebben. Plattelands- en natuurgebieden zijn daarin bijna reservaten geworden en staan onder zware druk voor verdere stedelijke invulling en de wens van landelijk wonen. Buiten de randstad liggen die verhoudingen anders. Daar zien we dat de stedelijke gebieden nog vaak een kern in overwegend open landschappen zijn. Er zijn verschillende landschapstypen te onderscheiden die bestaan uit boerenland en daarnaast een toenemend aantal (nieuwe) natuurgebieden.
Landschap als erfgoed
De kenmerkende boerenerven met daarop de boerderij, de stallen, en de bosschages vormen samen een centrale configuratie in verder veelal onbebouwde landschappen. Deze indeling van het land heeft pas in de twintigste eeuw gestalte gekregen als gevolg van de ruilverkaveling en de agrarische schaalvergroting. Voor veel mensen is het onderdeel van ons nationaal erfgoed. Het is essentieel voor de manier waarop we ons landschap zien en ons ertoe verhouden. We worden daar als Nederlanders extra bewust van als we door het Vlaamse landschap rijden dat in veel opzichten zoveel anders is ingericht.
Nieuwe invulling boerenbedrijf
Toch zijn er ontwikkelingen gaande die grote impact hebben op de ruimtelijke inrichting en de landschapsbeleving. Alleen al in de provincie Friesland zijn er elk jaar al circa 100 boerenbedrijven die stoppen om uiteenlopende redenen. Zantman Architecten en Onix NL houden zich in Friesland bezig met deze ruimtelijke opgave. Zij hebben zich met Bugel Hajema Adviseurs verenigd in het collectief Transfarm. Met instandhouding van het kenmerkende open landschap en de boerenerven als kern daarin, onderzoeken ze alternatieven. Het combineren en integreren van nieuwe, collectieve woonvormen in de bestaande opstallen biedt hierbij veel mogelijkheden. Denk aan ouderenwoningen, recreatief wonen, zorgwoningen, eventueel in combinatie met kleinschalige dienstverlenende bedrijven. De boer zelf kan hierin als erfgoeddrager ook een onderdeel van zijn. Gedeelde voorzieningen zoals het opwekken van groene energie, wateropslag, passende erfbeplanting, recreatiemogelijkheden en kleinschalige biologische landbouw vormen hierin de verbindende factor.
Landelijk wonen
Zantman Architecten heeft zelf de daad bij het woord gevoegd en een voormalige boerderij in de buurt van Leeuwarden om te bouwen tot wooneenheden voor twee families. De bijbehorende stal is volledig omgebouwd tot modern kantoor voor de bewoners met respect voor de bestaande opstallen en structuur. Architect Bart Zantman streeft naar een moderne vormgeving die zich inbedt in de lokale context. Er zijn mogelijkheden om andere boerderijen om te bouwen tot kleinere wooneenheden voor starters of ouderen. Bijvoorbeeld in de vorm van collectief particulier opdrachtgeverschap. Volgens Zantman Architecten komt het op deze manier herbestemmen van boerderijen de leefbaarheid van het platteland ten goede. Bovendien biedt het de boer een alternatief voor het boerenbedrijf en blijft de cultuurhistorische waarde van boerderij en het erf intact.